Geçmişi genellikle iyi yadedenler olur. Eski bayramlar, eski Ramazanlar, eski aile sohbetleri, eski köy hayatı vs. şeklinde gider. Geçmişi iyi veya güzel bir şekilde hatırlamak insan psikolojisinin bir hayatta kalma stratejisi aslında; kötü olanı bastırma iyiye odaklanıp hayata devam etme içgüdüsü geçmişi anarken güzellikleri seçmemizi sağlıyor. "Rose-tinted glasses" ismiyle kavramlaşan bu içgüdüyü, gül veya "çiçek-böcek desenli gözlük" olarak tercüme edebiliriz. Geçmişte veya olmakta olan zamanda yaşanılan olaylara bakılırken hep iyi yönlerine odaklanmak, onları "hep iyi" anmak...
Elbette geçmişte güzel şeyler yaşanmıştır, hayat kalitesi, toplumdaki ahlaki düzey bir ölçüde daha yüksektir, olabilir. Fakat geçmişe bakarken, onun bugüne kıyasla hep daha iyi olduğu algısı sağlıklı değildir. Bir olgu incelenirken onun bütün unsurları masaya koyulmalı her birine ayrı ayrı bakılmalı. Ahali genellikle "Şu iyiydi ama şu çok kötüydü.." şeklinde konuşmaz. Hayatı, bütün keskinliğine, bilimsel yasalarla akmasına rağmen sadece siyah ve beyaz ile değerlendirmek hatalıdır. Siyahın ve beyazın tonları vardır. Size bir şey söyleyim. Grinin dahi tonları vardır.
Refik Tırpan ALTAY