İslam'ın Tavsiyelerine Bilim Ne Diyor?

Beynimiz her gün yıkanıyor. Ama kelimenin tam anlamıyla yıkanıyor. Beynimizde glimfatik sistem denen su kanalı sistemi var. Gün boyu beyin aktivitesiyle birlikte beyinde biriken bazı atık maddeleri bu tahliye sistemi sayesinde temizleyebiliyoruz. Bu atıkların uzaklaştırılması çok önemli. Çünkü bu maddeler biriktiğinde beynin genel performansı düşüyor.

Glimfatik sistem uyuduğunuzda aktifleşiyor. İlginç bir şekilde yan yattığınızda bu sistem daha iyi çalışıyor. Bir de öğlen vakti kısa da olsa uyuduğunuzda sabahtan beri biriken atıklar temizlendiği için toplam verim katlanıyor ve gün boyu daha “temiz kafa”yla düşünebiliyoruz. Bu iki uygulama bir yerlerden tanıdık geldi mi? Evet, bu iki uygulama sünnet.

Sinirbilimle alakalı bilimsel çalışmalara baktığınızda şunu görebiliyorsunuz: İslam’ın yapmamızı istediği şeyler beynin daha verimli çalışmasını sağlarken yasakladığı şeyler çoğunlukla beyinde yıkıma neden oluyor. İlk emir olan “oku”dan başlayalım. Elbette bu emir sadece kitap okumamızı önermiyor. Kitap okumak, bu okuma eyleminin sadece bir parçası. Biz yine de emrin bu yönünü değerlendirelim. Kitap okumak beynin aktif çalışmasını sağlıyor. Beyindeki sinir bağlantılarının artmasını ve güçlenmesini sağlıyor. Bu bağlantılar çok kullanışlı bağlantılar. Bunlar sayesinde birçok farklı konuda daha iyi akıl yürütebiliyorsunuz. Sadece kitapta geçen şeyleri anlamaya çalışırken oluşan bu sinir ağları, mesela alacağınız önemli bir yatırım kararında size yardım ediyor.

Herkesin sürekli gezme, dünya turu yaparak farklı kültürleri tanıma imkanı yok. Ya da küresel bir firmanın arge toplantısına katılma gibi özel ortamlarda bulunma şansı yok. Bizzat orada bulunmak kadar verimli olmasa da kitaplar sayesinde tüm bunları evinizde yaşayabilirsiniz. Elbette bir film izleyerek de aynı imkan sağlanabilir, ki “oku” emrini “akıl yürüt” diye anlayabiliriz diye düşünüyorum. Dolayısıyla aktif bir şekilde izlendikten sonra film-dizi izlemek de elbette kendimizi geliştirmemizi sağlar. Ama unutmamak lazım ki görsellik ve hızlı tüketilebilirlik arttıkça o medyadan alınan verim düşer. Çünkü az mesai harcanarak elde edilen hazlar, insanda bir tür bağımlılık yapıyor. Bir filmden keyif alınca bir dizinin bölümünden de aynı hazzı alabildiğiniz için bu kez dizilere yönelirsiniz. Bu kez de daha kısa süreli olan Youtube videoları size cazip gelmeye başlar. Böyle böyle, bir anda kendinizi Tiktok videoları izlerken bulabilirsiniz. Buna alıştığınızda bırakın kitap okumayı film izlemek bile size yorucu gelmeye başlar. Kısacası görsel medyalar da aktif bir şekilde seyredildiğinde pekala beyin için faydalı olabilir ama bu yüksek dikkati devam ettirmek zordur. Ayrıca ister istemez işin zor kısımlarını siz değil yönetmenler, görüntü yönetmenleri, oyuncular vs. halleder. Yani kitap okurkenki kadar hayal gücünüzü zorlamanıza gerek kalmaz. Bu yüzden de film-dizi izlemek, okumak kadar beyninizi geliştirmez.

Şimdi de “Bir işten yorulunca başka bir işe yönelin.” tavsiyesini ele alalım. Zihninizin yorulduğunu hissettiğinizde bedeniniz yorulmuş gibi uzanma eğiliminde olur. Eğer öğle saatleri değilse ve kısa bir uyku uyumayacaksanız bunun pek faydası olmaz aslında. Uyumadan, sadece uzanmakla beyniniz kendini yenilemez. Tam tersi daha çok yorulabilirsiniz. Çünkü beyin, aktif olarak çalışacağı şeylerle meşgul edilmediğinde duyguları, arzuları canlandıran çağrışımlar üretme eğilimindedir. Bu çağrışımlar hiç de dinlendirici olmadığı gibi çalışma isteğinizi de alıp götürebilir.

Listeyi uzattıkça uzatabiliriz. Bilimsel çalışmalara baktığınızda dinin tavsiye ettiği şeylerin faydalarını görebilirsiniz. İnancınızdan kaynaklanan bir şeyi yapmak için illa dünyevi bir faydasının olması lazım değil tabii ki. Ama inançlı olmanıza rağmen, bazen içinizdeki bir ses nasihatlere direnmenize neden oluyor olabilir. Zihninizi beynin duygu ve ödül merkezi olan limbik sisteme teslim ettiğiniz zamanlarda iyi tavsiyeler zor ve anlamsız gelebilir. Bunu aşmanın yolu kendinizi bu tavsiyelerin sizin faydanıza olduğuna ikna etmektir. Bunu da bilimsel çalışmalara bir göz atarak sağlayabilirsiniz.


Kaynak: https://www.mymdnow.com/blog/dont-close-your-eyes-to-the-best-sleeping-position-for-your-brain/
https://www.researchgate.net/publication/40683634_Altering_Cortical_Connectivity_Remediation-Induced_Changes_in_the_White_Matter_of_Poor_Readers

Mazhar F. GÜR