Mohsen Namjoo Üzerine

İran, zor bir ülke ve İran genelinde Doğu, zor bir coğrafya. Ama bu zorluğun tabanında cevher çoktur. Bu genelin cevherlerini işleyip kullanıma hazır hale getirmek lazım. Cevherin ne olduğunu ve nasıl işlendiğini, cevheri bilmeyenlerin eline bırakmamak lazım. 

İzlediğim, ayılarla ilgili bir videoda şöyle bir deney yapılıyordu. Ormanda ayıların yaşam bölgesine bir ayna konuyordu. Ayılar, aynanın ne olduğunu anlamaya çalışırken hem kendilerine hem de aynaya zarar veriyordu. Ayılar onun ayna olduğunu ve aynadakinin kendileri olduğunu anlayana kadar da zararın boyutu artıyordu. Ayılar, aynaya vuruyor, kendi canını yakıyor ya da aynayı kırıyordu. Belirli bir süre o ayna orada ayılar için “yaban” kalıyordu. O kadar zarardan sonra ise ayılardan bazısı aynayı belki benimsiyordu ama ayılar küçük ya da büyük, bir zarar oluşturuyordu. Bazıları da belki o aynayı özel alanına yapılan müdahale diye düşünüyordu ve yersiz tepkiler veriyordu… 

İran özelinde, Doğu’nun kırdığı aynalar yüzünden yaralananlardan biridir Mohsen Namjoo. İstemeyerek de olsa yeteneği geliştirmeye çalışan fakir bir aile, imkânsızlıktan bir şeyler çıkarmaya çalışan talebe, mücadele meyve verecekken bir şekilde mücadeleyi al aşağı etmeye çalışan baskın yönetim anlayışı… Alışılmış ve normalleşmiş gibi görünen bu hikâyenin diğer hikâyelerden farkı, Namjoo’nun yeteneğini az da ola destekleyen bir ailesi olması. Doğu kültüründe nadir görülen durumlardandır. 

Mohsen Namjoo, küçük yaşlarda zorluk çekmiş, yetersiz maddi durumlarla mücadele vermiş. Yaptığı müzikler amatörce bir kayıtla kaydedilmiş ve bir şekilde halka yayılmış. 12 yaşında babasını kaybetmiş. Müziğe ciddi ilgisi ve bağlılığı var fakat doğduğu şehirde konser vermek yasak. On sekizine gelince Tahran Üniversitesi'ne girebilmek adına Tahran’a yerleşmiş. Fakat üniversiteye kabulü için enstrüman çalması şart. O da yine sınırlı maddi imkân ile “setar” (saz) almış ve üniversiteye kabul edilmiş. Orada da müzik ve tiyatro eğitimlerine devam etmiş. Namjoo, artık bir Setar sanatçısı, söz yazarı, müzik bilimci ve şarkıcı. New York’ta dersler veriyor. 

Namjoo üniversiteden atılıyor, 2009’da 5 yıl hapse mahkûm ediliyor, ülkesinden sürgün ediliyor ve Namjoo'nun albümlerinin satışı yasaklanıyor. Namjoo’nun bilindiği kadarıyla inanç problemi yok, bölgesinin sıradan insanına göre daha geniş bakabiliyor. Kur’an’dan, Şems’ten, Mevlana’dan, Şirazi’den ilhamla besteler üretiyor. Kendisine bu kadar zorluk çıkarılmasındaki sebep ise sözde, ayetlerin müzik ile okunmayacağı anlayışına (inancına), besteleri ile karşı çıkmış sayılması. Neticede sanat... Herkesin anlatılmak isteneni anlaması şart değil. Peki ayetlerin müzik ile okunmayacağına dair bir ayet ya da başka sahih bir referans var mı diye soracak olursak cevabımız “tabii ki de yok” olacaktır. Bu hüküm kime ve neye göre veriliyor belli değil, mesnedi sağlam değil. Ki, bu zamana kadar kullanılan makamlarda ve sözlerde (İran ve dahi diğer Müslüman ülkelerde) ayet referansı yok mu? Ayetlerde geçen birçok husus ya da ifade bu makamlarda ya da sözlerde yer almadı mı? Açık ve net küfür ve hakaret olmadıktan sonra “Bunun neresi yanlış?” diye sormak geçiyor insanın içinden… 

Namjoo’nun şarkılarının sözlerine bakıldığında genel itibariyle herkesin kendini bulacağı sözler olmakla birlikte hakikate, öze, zamanın ötesine dair sözler de yer alıyor. Bunu zaman zaman mistik bir tarzda ve modern müzik türleri ile yapıyor. En çok tepki çeken yönü de bu olsa gerek. Ayrıca şarkı sözlerini yazarken kimden esinlenmişse o eserde esinlenenin tarzına yakın bir üslup görebiliyoruz. 

Mohsen Namjoo, şu an Amerika’da çeşitli üniversitelerde ders veriyor. Bildiğimiz kadarı ile ülkesine girmesi hala yasak. Yasağı sadece ülkesinde olsa gene iyi. Alt kültür tüm hızıyla şaşırtmamaya devam etti ve Namjoo’nun Türkiye konserlerinin bazılarını iptal ettirdi. Mohsen Namjoo, 2022 yılında Türkiye’de sahne alacakken, bazı kurumlarca atılan Kur’an ile alay ettiği iftirasıyla konseri iptal ettirildi. Bunun üzerine Namjoo bir mektup yayınlayıp söylenenlerin iftira olduğunu, Kur’an ile sorunu olmadığını, şarkılarında ondan esinlendiğini, küçük yaşta Kur’an öğrendiğini ve Kur’an’ı önemsediğini anlatmaya çalışsa da değişen bir şey olmadı. Halbuki Namjoo Türkiye’ye defalarca konser için gelmişti… 

Bu protesto ve iptal kararı da açıkçası bana çok masumane gelmedi. Politik durumlar, kazançlar ve çıkarlar bazen bu gibi hamleleri karşımıza çıkarabiliyor. Özellikle dini hamleler politikada kazanç sağlayabiliyor. Birçok dönemde tutmuştur bu hamleler ama son olayda bu hamle Türkiye’de pek tutmamış gibi görünüyor. Sıradan halkın daha reel ve herkesi ilgilendiren sorunları varken suni bir Şii - Sünni çatışmasına ve dine hakaret propagandalarına kulak asması pek mümkün görünmüyordu ve nitekim de öyle oldu. 
Nuri N. DOKUZOĞLU

Kaynak:
1- https://www.gazeteduvar.com.tr/hedef-gosterilen-mohsen...
2- https://parsomenfanzin.com/.../setarin-surgun-teli.../...