Altkültürün Arz-ı Endamı

"Adım attığı yerde ot bitirmeyen, varsa da çeşitli nebatın tüm fıtri özelliklerine karşı gudubet bir ahkâm ile hükmeden Sultan, arz-ı endam eder."

Yanlış kararlar ve mantıksız argümanlarla hareket eden kişi, altkültürde pek de eğreti durmaz. Onun orada durmasına şaşırılamaz. Çünkü, yadırgamak yoktur. İşte böyle düşük algı kompetanı ahalinin orta uzun vadedeki işlerine de pek güvenilmez. Tabii ki böyle bir kültürde de yaygın olarak kullanılan bazı efektler var. Gözü kamaştırmayan efektlerden, Halo Effect. Halo etkisi yani “Genelleme hatası (safsatası)”. Bir vatandaşın iyi ya da kötü biri olduğu kanaati varsa, o vatandaşın diğer bütün iyi ya da kötü özelliklere de sahip olduğunu düşünme eğilimi. İşte bir örnek, bir aile Çorum’dan kız almış ve kızın babasının kayınçosu damat tarafına pek de iyi hareketlerde bulunmamış olsun. Bütün Çorum, damat tarafı için bitmiştir, gözlerinden düşmüştür. Her ortamda da söz "Çorumlulardan kız alınmaz"a getirilir olmuştur. Yani iyi biri şeklinde kodlanan bireye kötü ya da olumsuz bir durumu yakıştıramama durumudur. Bu durumun örneklerini ahalide görmek mümkündür. Öyle ki iyi giyimli birinin iyi ve başarılı bir yönetici olacağını; hitabeti iyi olan birinin tüccarlığının da iyi olacağını; karizmatik birinin kul hakkını yemeyeceğini düşünmek gibi örnekler verilebilir.

Hem ekonomik refah hem toplumsal huzur konusunda gelişmiş toplumlar karşısında birçok istatistikte alt seviyeleri gören ahalinin gerek bireysel gerek toplumsal olarak bu seviyeyi olabildiğince yükseltme hayalleri ortalamanın üstünü görmekten başka bir şey değildir.

Poşetten kaplanların zirveleri parsellediği altkültür, daha çok birey merkezli toplum yapısına sahiptir. Bu yapı sürpriz yumurtaya benzetilemez. Matruşka misalinde hayat sürer gider. Bir mantıksızlık ortaya çıktığında ardından gelecek yeni bir mantıksızlığa karşı şaşkın gözlerle bakılmaz.
Alper A. İLERİGEL