Akıl İman'ın Cüz'üdür

Akıl birçok kez konuşuldu, tartışıldı... Dönem dönem farklı evrelerden geçti. Zaman oldu el üstünde tutuldu, zaman oldu yeterince önemsenmedi. Ama çoğu zaman önemli tartışmalara sebep oldu. Aklın tarihini bir kenara bırakarak bizim için önemine dikkat çekelim.
İman, dinin aslındandır ve temelini teşkil eder. İman ettikten sonra sorumluluk başlar ve gerekli ritüeller yerine getirilir. Bunda çoğu kişiyle hemfikirizdir.

Gelelim akıl bahsine. Bu bahiste aklın geri plana itilmesi durumunu irdeleyeceğiz. Akla bazı toplumlar pek önem vermezler. Bunun sebebi sosyolojik olabilir. Bizde de bu durum dönem dönem iniş çıkışlar yaşamıştır.

Akıl, insanın tartışmasız en önemli değeridir. Hal böyle olunca akıl, günlük hayattan tutun da iman noktasına varıncaya kadar her anlamda etkin konumdadır. Bir şeyi incelemek, irdelemek ve muhakeme edebilmek akılla mümkündür. Yine bir şeyi algılama biçimimiz, kalitemiz aklımız nisbetincedir. Bu, din konusunda da böyledir. Akıl, kalbe ilham verir. İmanın ise kalp ile olanı makbuldür. Muhakeme seviyemiz ne derece yüksek olursa dini algılama ve yaşama biçimimiz de o derece iyi olacaktır.

Kur'an'ın akıl vurgusu bizi şüphesiz doğrular niteliktedir. Kur'an kazuistik olmayıp genel kaide ve durumları bize aktarmıştır. Hüküm ve ictihatlarla onun gereklilikleri yerine getirilir. Bunların yerine getirilmesi de tabii ki akıl ile mümkün olacaktır.

Bütün bunlardan sonra akıl ile nakil dengesini koruyamamak, dini sadece ibadet boyutunda kullanıp sosyal hayata indirgeyememek, genel toplum algısının dışında söylemler olduğunda bunu din dışı saymak, gönderilmiş olan kitabı anlama ve yaşama yönünde çaba sarfetmemek, çocukluk çağındaki mukallit tavrı bir kenara bırakıp muhakkik seviyesine çıkamamak aklı bir kenara bırakmanın ya da yeterince önem vermemenin birer sonucudur.

Hesap gününe iman edenler olarak, bu hesabın niteliğine dair kendimizi yeniden gözden geçirmemiz elzemdir. Çünkü evdeki hesap çarşıya uymayabilir...

Nuri N. DOKUZOĞLU 12.10.2017 (Proje 99)