Çin'de borçlulara hızlı tren ya da lüks otel yok

Çin'in dört bir yanındaki insanlar ödeyemedikleri borçları için onları cezalandıran bir sistem tarafından baskı altına alınıyor. Pekin, borçlarını ödemeyenlerin maaşlarına el koyarak ya da devlet işlerine girmelerini kısıtlayarak, ayrıca hızlı trenlere ve hava yolculuğuna erişimlerini engelleyerek cezalandırıyor. Birçoğunun pahalı sigorta poliçeleri satın alması yasaklandı ve tatile gitmelerine ya da lüks otellerde kalmalarına izin verilmediği söyleniyor. Buna uymadıkları takdirde yetkililer onları gözaltına alabiliyor. 

Devletin kamuya açık suç kara listesindeki kişi sayısı 2019 sonundan bu yana yaklaşık %50 artarak bugün 8,3 milyona ulaştı. Mahkemeler, geri ödemeler için haklarında verilen kararları yerine getirmeyen ya da yasal işlemlerde işbirliği yapmadıkları düşünülen kişileri kara listeye alabiliyor. Çin'de, çoğu insanın iflas ilan ederek borçlarını silmesine izin verilmiyor. Bu politika bazı Çinli akademisyenler tarafından adil olmadığı gerekçesiyle eleştiriliyor. 

Hane halkı borcu son beş yılda %50 artarak bugün yaklaşık 11 trilyon dolara ulaştı. Bu rakam insanların çok daha az kazandığı bir ülkede çok büyük bir meblağ. Ev fiyatlarının düşmesi, deflasyon riskinin yerleşmesi ve işsizliğin süregelen bir sorun olması nedeniyle Çinli yetkililer insanların daha fazla harcama yapmasını sağlamaya hevesli. Ancak borç ödemeye giden her bir meblağ, yeni giysiler almak ya da tatil yapmak için kullanılabilecek parayı alıp götürüyor. Borcunu ödeyemediği için cezalandırılma tehdidi, birçok aileyi paraları konusunda daha tutumlu hale getiriyor. Hükümetin Salı günü yaptığı açıklamaya göre, Çin'de tüketim mallarının perakende satışları ilk çeyrekte yıllık %4,7 artarak %5,3'lük toplam ekonomik büyümenin gerisinde kaldı. Ülkede pek çok kişi harcamalarını kısarken, hükümet Batı ile ticaret gerilimlerini tırmandıran bir strateji olarak üretim ve ihracatı artırmaya öncelik veriyor. Pek çok Çinli tüketicinin mali baskı altında olması nedeniyle Apple, Estée Lauder ve General Motors gibi Batılı şirketler Çin'deki satışlarının zayıfladığını açıkladı. Çinli yetkililer kara liste sistemi hakkındaki sorulara yanıt vermedi. Hükümet daha önce sadece borçlarını ödeyebilecek durumda olup da ödemeyi reddedenleri hedef aldığını söylemişti.

Çin'in uzun konut patlaması kişisel borçlardaki artışın önemli bir nedeniydi çünkü birçok insan ev alabilmek için daha fazla borçlanmak zorunda kaldı. Bazı alıcılar yatırım amacıyla daha fazla mülk satın almak için fazladan borçlandı. Artık patlama sona erdiğine ve fiyatlar düştüğüne göre, pek çok kişi altından kalkamayacakları borçlarla baş başa kalmış durumda. Emlak araştırma şirketi China Index Academy'ye göre, satışa çıkarılan hacizli evlerin sayısı 2023 yılında %43 artarak yaklaşık 400 bine ulaştı.

Kişisel borçlardaki artış da kısmen, ekonomi durgunlaştıkça harcamaları karşılamak için daha fazla insanın kredi kartı kullanmasının veya kişisel kredi limitlerine başvurmasının bir sonucu. Birçok ekonomist Çin'de yakın zamanda ABD tarzı bir mali kriz yaşanmasının olası olmadığını söylüyor. Bankacılık sistemi üzerindeki devlet kontrolü, hükümetin acil bir durumda zararları karşılayabileceği ve sermaye enjekte edebileceği anlamına geliyor. Birçok kişi alışveriş yapmak ya da hisse senetlerine yatırım yapmak yerine borçlarını ödemek için ekstra nakit kullanmaya öncelik verdiği için hane halkı borçları da son iki yılda büyük ölçüde durağanlaştı. Yine de büyük kişisel borçların yaygınlığı Çin yönetimi için bir sorun teşkil ediyor. Chicago Üniversitesi ekonomistlerinden Amir Sufi, "Hane halkı borç patlamaları, finansal kriz olmasa bile kötü makroekonomik sonuçlara yol açma eğiliminde." dedi. Çin'in basit bir çözümü yok. Sufi, "Döngü bir kez başladığında, genellikle sancılı, uzun ve ne zaman sona ereceğini tahmin etmenin zor olduğu bir döngüdür." diye ekledi.

Çin yıllardır ekonomisinin altyapı ve gayrimenkul büyümesine olan geleneksel bağımlılığını hafifletmek için kişisel harcamaları artırmaya çalışıyor. Bankaları her yıl on milyonlarca yeni kredi kartı çıkardı ve ödenmemiş bakiyeler 2018 ile 2023 yılları arasında %50 artarak 1 trilyon doların üzerine çıktı. Alipay ve WeChat gibi özel teknoloji uygulamaları da dijital ödeme sistemlerinin popülerliği arttıkça tüketicilerin kredi almalarına yardımcı olmaya başladı. Ancak borçlar ödenmediğinde, bir kişinin gelirine devlet tarafından el konularak yükümlülükleri karşılanabilir ve borçlular geçinebilmek için küçük bir harçlıkla baş başa kalabilir.

Kara listedeki kişilere hizmet veren bir karaborsa bile ortaya çıktı. Bir olayda, Şangay yetkilileri, kendi başlarına yapmaları yasak olan borçlular adına yüksek hızlı tren bileti rezervasyonu yapan bir çeteyi yakaladı. Yerel bir mahkemeye göre, 2021 yılının başlarında yetkililer bu hizmeti kullanan bir borçlunun izini buldu ve onu gözaltına aldı. Konuyu inceleyen akademisyenler, lider Şi Cinping'in alacaklıları ve borçluları batık kredilerin maliyetini paylaşmaya zorlayarak ülkeyi daha adil hale getirme hedefine ulaşmak için Çin'in acilen ülke çapında bir kişisel iflas sistemine ihtiyacı olduğunu söylüyor. Hükümete iflas politikası konusunda danışmanlık yapan akademisyen Li Shuguang, geçen yaz Çin'de yayınlanan bir dergiye yazdığı yorumda "Kişisel iflas sistemi servetin yeniden dağıtılması için bir mekanizmadır." dedi.

Kaynak: Gazete Oksijen