Amerikan Romanı

Kimine göre Moby Dick, kimine göre geçtiğimiz yıllarda yazılan Franzen’in Özgürlük’ü, kimine göre Muhteşem Gatsby… Amerikalıların bütün varoluşunu gözler önüne seren bu kitapları okurken kendilerini içlerinde hissedecekleri, sanayisi, ekonomisi, eğitim sistemiyle, devlet yapısıyla bütün bir Amerika’yı özetleyen eserler... İşte bunlar Büyük Amerikan Romanı muammasını bitirdiği söylenen eserler.

Tarihi birkaç yüz yıl öncesine dayanan “Amerika” mefhumu kendini tanımak ve tanıtmak için ortaya bir muamma atıyor ve bu muammanın varlığı bir mücadele, bir ideal niteliği taşıyor.

Amerika; en zengininden en fakirine, en entelektüelinden en cahiline veya en zekisinden en aptalına kadar bir sistem devleti... Eşya telakkisinin yüksek olması keşifleri meydana getirmiş, bu keşifler diğerlerini ve diğerlerini derken adil ya da değil -bugün birçok alandaki istisnalara rağmen- Amerika dünyanın en “azametli” devleti olmuş el an. Bunun önemli sebeplerinden biri de “Büyük Amerikan Romanı” gibi mottolar, sloganlar, kavramlar. Birçok alanda olduğu gibi edebiyatta ve sinemada da dünya tarihine büyük eserler bırakan Amerikalı yazarlar ülkenin dününü ve bugününü kısacası var oluşunu -şahs-ı manevisi de diyebiliriz- yansıtacak romanlar yazmışlar.

Moby Dick’ten bahsedelim. Merkezinde bir balina hikayesinin yer aldığı bu eser, bir bacağını kapan balinayı ölümüne bir arzuyla aramaya çıkan bir kaptanın, büyük hedefi karşısındaki inadını ve hırsını gösteriyor. Olayların arasında ise yazar ülkenin bir nevi ansiklopedisini okuyan zihinlere nakşedecek ustalık göstermiş. Gemideki tayfanın her birinin üzerinden Amerika’yı okumak mümkün olacaktır. Kaptanın hırsı, Ishmael’in saflığı… Bir balinanın insanların hayatına mal olması... Yaklaşık 600 sayfa boyunca bir Amerikalının varoluş arayışında giriştiği muazzam bir hikâyeyi anlatılıyor.

Mamafih Büyük Amerikan Romanı mefhumu, anladığımız kadarıyla sadece edebiyatla da kalmıyor. Amerikan toplumu nasıl “Büyük Amerikan Romanı”nı ürettiyse, “Büyük Amerikan Sineması”, “Büyük Amerikan Devlet Adamı”, “Büyük Amerikan İş Adamı”, “Büyük Amerikan Bilim-Adamı” mefhumlarını da üretti.

Peki… Kendimizi Amerika şahs-ı manevisinin yerine koyalım –bir devlet yaşatmak isteyen hangi milletin yerine koyarsak koyalım- “Aklın yolu birdir.” prensibince içinizden yıldızlar çıkarmak, işi ehline vermek kısacası ihsanla hareket etmek için Büyük Amerikan Romanı gibi ülküleriniz olmasını istemeyecek misiniz? Bütün büyük devletler gibi adını sıkca zikrettiğimiz ABD de aynı şekilde hareket etti ve hala büyük bir devlet. Peki bugün unuttuğumuz Osmanlı’yı yüz yıllarca dünyaya hâkim kılan -ki bugünkü Amerika’ya oranla Osmanlı üstündür- ihsan düşüncesi bizi neden aynı seviyeye getirmesin?
Yeni bir “Yeni Dünya” mümkün değil mi?

Ahmet A. KEFENOĞLU 04.04.2020 (Proje 99)